Het is en blijft een hete aardappel in de vertaalwereld. Machinevertaling. Niet te verwarren met een CAT-tool (computer assisted translation), die vertalers productiever maakt zonder zelf automatisch te vertalen, tenzij een zin voordien ooit al door een menselijke vertaler vertaald is en wordt ‘herkend’. Ook bij de tolken liet het nieuws over de simultane vertaling van Skype-gesprekken niemand onberoerd. Sommigen zijn voor, anderen zijn tegen. Sommigen geloven erin, anderen denken dat het allemaal zo’n vaart niet zal lopen en steunen daarbij voornamelijk op het argument dat een computer vooralsnog geen nuances en dubbele bodems kan onderscheiden. Daar zit iets in.
Machinevertaling: vloek of zegen?
Of we het nu willen of niet, Google en consoorten zijn hard aan het werken aan hun machinevertaling. En of we het nu willen of niet, de kwaliteit ervan gaat er stilletjesaan toch op vooruit. Computers kunnen immers bijleren van menselijke vertalers; en dat doen ze ook. Het tijdperk waarin woord voor woord vertaald werd, is definitief voorbij. Computers kunnen nog steeds niet voor zichzelf denken, maar kunnen wel al in beperkte mate het denkwerk van de mens aanwenden om hun eigen resultaat beter te maken. Bovendien ken ik collega-vertalers die Google Translate gebruiken voor eenvoudige, rechtlijnige, zakelijke teksten zoals enquêtes. Het succes is wisselend, maar het is dan ook maar een kleintje om je tekst door de mangel te halen en het resultaat vlug door te nemen om in te schatten of er weinig of te veel revisiewerk aan te pas zal komen. Gezien de snelheid waarmee machines vertalen, is dit maar een klein tijdsverlies als het resultaat achteraf niet goed genoeg voor revisie blijkt te zijn en je de tekst toch beter zelf vertaalt.
Dus, machinevertaling gebruiken of niet?
Wel, machinevertaling heeft zijn nut. Maar dat nut is nu nog beperkt. Ontvang je een mailtje van een leverancier of een klant en wil je *ongeveer* weten waar het over gaat, dan is machinevertaling à la Google Translate waarschijnlijk een goede optie. Je krijgt misschien (of moet ik zeggen: waarschijnlijk) wel een krakkemikkige vertaling in handen, maar met een beetje moeite en vooral wat voorkennis, kun je er chocola van maken. Ik vrees alleen dat het gebruik van machinevertaling zich tot zulke omstandigheden beperkt: wanneer het volstaat om notie te krijgen van een tekst die in een vreemde taal is opgesteld. Stuur dus nooit een machinevertaling van uw brief naar een klant. Die klant wil misschien meer dan enkel notie krijgen van uw boodschap.
Hoe fout kan machinevertaling zijn?
Echt fout. Heel erg fout. Ja.
Sommige organisaties kiezen ervoor om hun website door Google te laten vertalen. Ik geef hieronder het voorbeeld van verhuurmakelaar StartHousing. Ik heb niets met Start Housing. Ik ken die mensen niet en ga ervanuit dat zij mij ook niet kennen. Ik neem hun website enkel als voorbeeld van hoe fout het kan lopen. Laten we even kijken naar de Franse machinevertaling van hun disclaimer, een niet onbelangrijke tekst, me dunkt. Dit is de link naar de Nederlandse tekst:
http://www.starthousing.nl/disclaimer
Klik bovenaan op de Franse vlag, de meest rechtse vlag.
Het begint feitelijk al met de menu’s (misschien omdat ze contextloos zijn?). ‘Start’ is vertaald als ‘Décollage’. Nu betekent ‘décollage’ ‘opstijging’, van vliegtuigen dus. Volgens mij verhuurt StartHousing geen vliegtuigen. ‘Disclaimer’ wordt omgezet naar ‘désistement’, dat de idee weergeeft van ‘afhaken’. En zo gaat het verder: ‘StartHousing’ zelf wordt vertaald als ‘mises en chantier’ of ‘werven opstarten’. Er zitten ook manke en zelfs onverstaanbare zinnen in: ‘Pour les informations que vous aucun droit.’ Letterlijk vertaald: ‘Voor de informatie die u geen recht.’ Jawel, dat hebt u goed gelezen. ‘Voor de informatie die u geen recht.’
Conclusie
Laat u niet om de tuin leiden. Machinevertaling wordt beter en beter, maar in de meeste gevallen is de basiskwaliteit van de gratis online diensten helemaal niet naar behoren. Er zijn grote vertaalbureaus die voor zeer repetitieve teksten die regelmatig geüpdatet worden, zoals handleidingen, machinevertaling gebruiken. Het systeem leert dan van de revisies van de menselijke vertalers. Het systeem wordt ‘post editing’ genoemd. Naar verluidt zouden de resultaten daarvan tamelijk goed zijn, maar hoe dan ook is voor de doorsnee tekst en de doorsnee internetgebruiker de weg naar degelijke machinevertaling nog heel erg lang.
